ARAŞTIRMA: Engin KOÇ
Salnâmeler, Osmanlı Devleti'nde bir yıllık olayları göstermek amacıyla hazırlanan eserlerdir. Salnâme geçmiş yıllardaki önemli olayları özetleyen, âit olduğu yılın kurumlar ve hâl tercümeleri gibi çeşitli konularda son durumu tespit eden, yılda bir kez çıkarılan dergi veya kitaptır.Osmanlı salnâmeleri üç grupta toplanırdı: “Salnâme-i Âliyye-i Osmaniye” denen devlet yıllıkları, “Salnâme-i Vilâyet” denen vilâyet yıllıkları ve nezâretlerde yayınlanan “Salnâme-i Nezâret” adlı yıllıklar.Osmanlı târihi, teşkîlâtı, biyografileri, coğrafyasıyla ilgili ilk salnâme 1847 yılında Ahmed Vefik Efendi tarafından, Hayrullah ve Ahmed Cevdet Efendilerin yardımları ve Sadrâzam Büyük Reşid Paşa'nın emri ile yayınlanmıştır. Salnâmeler, gittikçe gerek sahîfe sayısı, gerek boy bakımından, büyümüşler; küçük punto harflerle yazılan bin sayfalık eserler hâline gelmişlerdir. Osmanlı Devleti'nin bütün mêmurları, rütbe ve nişanları ile bu eserlerde gösterilmiştir. 1880 yılına âit 35. cilt, litografya tekniğiyle basılan son salnâmedir. Sonrakiler matbaa harfleriyle basılmıştır. 1888'den îtibâren Sicill-i Ahvâl-i Mêmurin Dâiresince, bütün devlet ünitelerinde resmî bilgiler bir araya getirilerek tanzim edilmeye başlanmıştır. Salnâmelerin II. Abdülhamit devrinde çıkanları en mükemmelleridir. Yalnız 1908'den öncekilerde hânedâna ve yabancı hânedanlara âit bilgiler alınmamıştır. Bu devlet salnâmeleri dışında yine resmî nezâret ve vilâyet salnâmeleri de vardı. Ayrıca seraskerliğin çıkardığı 17 ciltlik Salnâme-i Askerî, 4 ciltlik Salnâme-i Nezâret-i Hâriciye, 17 ciltlik Salnâme-i Bahrî, Maârif Nezâreti Salnâmesi, ticâret, nâfia, mâliye nezâretleri salnâmeleri ve 1916 yılında, heyetin hazırladığı ilmiyye salnâmeleri önemlidir.Devlet salnâmelerinden sonra çıkarılmaya başlanan vilâyet salnâmeleri, merkezî idâre, yerel yönetim ve halk ilişkisini geliştirmek, halkı bilgilendirmek amacıyla, her yıl vilâyet matbaalarında basıldı. Bilinen ilk Osmanlı vilâyet salnâmesi 1866'da neşredilen Bosna, son vilâyet salnâmesi ise 1921-1922'de yayımlanan Bolu Livâsı Salnâmesi'dir. Her eyâlette her yıl birer salnâme yayımlanmamış olsa da yayımlanmışların sayısı oldukça fazladır. 1864'te yayımlanan Vilâyat Nizamnâmesi'yle eyâlet sisteminden vilâyet sistemine geçildi; 1867'de ise vilâyetler sancaklara, kazâlara, nâhiyelere ve köylere ayrıldı. Yeni sistemin kuruluşundan sonra vilâyet salnâmelerinin sayısında bir artış olduğu görüldü. Bunların içinde Türkçe-Arapça, Türkçe-Rumca, Türkçe-Boşnakça ve hattâ sâdece Arapça olanları bile vardı. Vilâyet salnâmeleri, ilgili vilâyetin ve bu vilâyete bağlı kazâların idârî bölünüşü, mêmur listeleri, mahallî târih ve coğrafya, eski eserler, ticârî ve ekonomik faaliyetler, nüfus, okullar, kütüphâneler gibi pek çok ve çeşitli konuda bilgiler verdiği için, târihsel araştırmalarda çok özel bir önem arz ediyor.Bunların dışında husûsî salnâmeler de pek çoktur, ilki Ali Suâvî'nin 1871'de Paris’te yayınladığı “Türkiye Salnâmesi” ve Ebüzziya Tevfik Bey'in yayınladığı “Salnâme-i Ebü'z-Ziyâ”’sıdır.
ÇEVİRİ: Zeki ÖZKAN
LÜLEBERGOS KAZASI
Lülebergos Kasabası Dersaadet (İstanbul) ile Edirne arasında ve demiryoluna bir saat mesafede vaki ve o nâma mensup İkinci sınıftan bir kazanın merkezidir.
İki Nahiye ve otuz Karyeyi (Köyü) ve 3.492 hanede 14.929 nüfus-ı muhtelifeyi camidir. Nefs-i kasaba (Kasaba merkezi) Yedi Mahalle ve 5.309 nüfustan ibarettir.
1307 senesi varidat-ı umumiyyesi 1.733.519 Guruş 30 Paradır.
Ziraat Bank Şubesinin re’sü’l-malî dahi 642.561 Guruş 16 Para olup bundan 309.350 uruş 29 Parası ikraz (borç)edilmiştir.
Belediye Dairesinin varidatı 37.140 ve masarifatı dahi 30.598 Guruş 10 Paradır.
Dahil-i Kazada 22 cami ve 1 Mescid-i Şerif olup camilerden biriyle, Mescidin bânisi Şehit Mehmet Paşadır.
Cami-i Kebirin harem avlusunda 17 odadan mürekkep bir Medresesi vardır.
Kazada 20 Mektep olup kasabadaki 3 bâb kârgir mektep de Şehit Mehmet Paşa tarafından inşa edilmiştir.
Mevcut olan hükümet konağı mukaddema (eskiden) Şehit Mehmet Paşa’nın konağı olmakla beraber Tanzimattan beri daire-i hükümet (hükümet binası) olarak ittihaz (kabul) olunmuştur.
Şehit Mehmet Paşa canibinden (tarafından) imar edilmiş olan imaret ve tabhaneler zaman-ı istilada harap olduğundan taş duvarları üzerine ahiren (sonradan) müceddeden (yeniden) bir kışla-i hümayûn inşa olunmuş ve Telgrafhane, Daire-i Belediye, Jandarma Dairesi , A’şar Anbarı, Kebir Saat Kulesi , 2 Hamam , 26 Çeşme, 1 Su kemeri ve 1 Çömlekhane mevcut bulunmuştur.
Kebir saat kulesi tahtında (altında) Zindan Baba ve Karababa Dergahında Sancaktar Baba ve Kadı Cami-i Şerifinde Gazi Karaca Ali Bey ve Yahudi Mahallesi kurbünde (yakınında) ki kabristanda dahi Hacı Bayram-ı Veli hazretlerinin hulefasından (halife) Bektaş Çelebi ve Salih baba ve İdris Baba ve Murat Baba ve Derman Baba dahi derun-ı kasabada (kasaba içinde)medfundurlar (defnedilmişlerdir).
Her nevi hububat zer’ olunup (ekilip) kuvve-i inbatiyyesi vasat derecede yani bire beşten ona kadar hasılat alınır.
Üzüm ve Tütün ve Yapağı ve Kaşar ve Tulum Peyniri ve Peynir Yağı mebzuldür (boldur).
Her nevi hububattan 300.000 Kile zehair ile 70.000 Kıyye Yapağı ve 150.000 Kaşar ve Kerpiç (kalıp) ve Tulum Peyniri Dersaadet ve Tekfurdağı iskelelerine nakl ile ihraç edilir.
İthalat dahi Tuz ve Bakkaliye ile Manifaturadan ibarettir.
Tütün mahsulü cüz’i ve Üzüm ve şarab dahi gayri Müslim ahalinin idaresine kafi bir derecededir.
Dahil-i kazada (kaza içinde) Şayak ve Kilim imal edilip dahilde füruht olunur (satılır).
Demiryolunun 48 Kilometresi bu kaza dahilindedir. Kasabadan istasyona bir mükemmel şose vardır.
Derun-ı kasabada (kasaba içinde)her sene Mart içinde duhul eden (giren) Arabi ayın iptidasında (başında) küşad olunup (açılışı yapılıp)15 gün imtidat (devam)eden panayırda 6.000 Lira raddesinde ahz (alış) ve i’ta(veriş) vuku bulmaktadır. Beher (her)haftada Cuma günleri dahi bir Pazar açılır.
Bu kasaba Hüdavendigar Gazi hazretlerinin Çorlu kasabasını muhasara (kuşatma)ve teshir buyurdukları sırada Burgaz ahalisi havf ü hırasete tabi olarak hisarı terk ile firarı ihtiyar eylemeleri üzerine bi’s-suhule zamime-i memalik-i padişahi olduğu rivayet-i tarihiyedendir.
Lülebergos kazasının nüfus cedvelidir.
İnas(Kadın) Zükur (Erkek) Yekûn
İslam 3.589 3.751 7.340
Rum 3.359 3.372 6.731
Yahudi 105 113 218
Bulgar 302 328 630
Ermeni 12 16 31
Dahil-i kazada (kaza içinde) Şayak ve Kilim imal edilip dahilde füruht olunur (satılır).
Demiryolunun 48 Kilometresi bu kaza dahilindedir. Kasabadan istasyona bir mükemmel şose vardır.
Derun-ı kasabada (kasaba içinde)her sene Mart içinde duhul eden (giren) Arabi ayın iptidasında (başında) küşad olunup (açılışı yapılıp)15 gün imtidat (devam)eden panayırda 6.000 Lira raddesinde ahz (alış) ve i’ta(veriş) vuku bulmaktadır. Beher (her)haftada Cuma günleri dahi bir Pazar açılır.
Bu kasaba Hüdavendigar Gazi hazretlerinin Çorlu kasabasını muhasara (kuşatma)ve teshir buyurdukları sırada Burgaz ahalisi havf ü hırasete tabi olarak hisarı terk ile firarı ihtiyar eylemeleri üzerine bi’s-suhule zamime-i memalik-i padişahi olduğu rivayet-i tarihiyedendir.
Lülebergos kazasının nüfus cedvelidir.
İnas(Kadın) Zükur (Erkek) Yekûn
İslam 3.589 3.751 7.340
Rum 3.359 3.372 6.731
Yahudi 105 113 218
Bulgar 302 328 630
Ermeni 12 16 31
HARİTA
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder